Elis Juliana
Curaçao Cultural Icon

Ta ora bo bira grandi, bo krese, bo ta bin komprondé MANIFIESTO di INBESTIGASHON
Konsiderando ku
- pueblo di Kòrsou tin un herensia kultural riku ku ainda historia ofisial mester deskribí
- a studia kultura di Kòrsou di afó bin paden enbes di vice versa
- entretantu a liberá kultura fo’i dje malchi limitá di kanto i baile so i redefinié komo ‘tur akshon humano pa duna kontenido na bida’
- perseveransha di Elis Juliana pa den un tempu hostil na i ignorante di importansha di pueblo pa historia, a hasi trabou di reskate uzando medionan propio
- Elis Juliana pa su konsiensia, perseveransha, solidaridat ku pueblo, reskate, difushon i integrashon ta un modelo i ehèmpel pa Kòrsou, Antia, Karibe i mundu
- ku Elis Juliana a generá un mira inovadó fundamentalmente otro riba antropologia pa Kòrsou
- Juliana a influenshá di forma signifikante hopi tereno kultural-sientífiko na Kòrsou
- ku Elis Juliana a emansipá kultura di pueblo, elevand’e na opheto sientífiko.

Ta proponé pa inbestigashon di kultura tuma lugá:
- serka grandinan komo prioridat, siendo generashon di madurashon i di urgensia
- den arianan pafó di stat komo prioridat geográfiko
- serka pueblo komo prioridat sosial-ekonómiko
- di paden, es desir salí for di eksperensha di bida di hende
- lagando esnan ku (kasi) no tabata na palabra, bini dilanti, p.e. hende muhé, hóben etc.

Ta rekomendá un inbestigadó
- forma su mes debidamente riba tereno di konsiensia kultural
- tuma kurashi pa ta un pionero i ta un inovadó
- integrá terenonan di bida den inbestigashon, kopiando bida real asina
- integrá arte i siensia
- praktiká disiplina inbestigativo serio, buskando profundidat
- krea su propio medionan (finansiero) pa garantisá kontinuidat di trabou

TA PROKLAMÁ Elis Juliana, nasé 8 di ougùstes 1927 na Kòrsou
komo yu di Maria Antonia (Mayo) Juliana i Hosé (Hose’i Ñaña) Alvarez

• fundadó di antropologia propio na Kòrsou
• reskatadó mayó di kultura di Kòrsou
• modelo i ehèmpel pa inbestigadónan
• defensor di patrimonio nashonal
• inovadó riba tereno di inbestigashon
• sientífiko di kultura popular
• emansipadó di herensia nashonal
• kreadó dje koriente julianismo

REKOMENDASHON 1- Organisá den koperashon ku Universidat Nashonal di Antia un Kátedra Elis Juliana
den forma permanente pa trata tópikonan relevante pa desaroyo nashonal mirá for di paden.
2- Publiká un Liber Amicorum di prinsipalmente yunan di tera tokante diferente aspekto di trabou di Elis Juliana.
3- Publiká un Manifiesto di inbestigashon ku ta reuní loke ta karakterisá Juliana su trabou. E manifiesto akí ta kanonisá e sistema di traha di Juliana i publikashon di dje den un manifiesto ta un rekonosementu pa su balor. E forma den kua publik’é mester promové distribushon amplio.
4- Publiká un Manual di inbestigashon konteniendo guia konkreto pa hasidó di inbestigashon segun sistema ku Juliana a praktiká. E manual mester tin dos vershon: un popular asesibel pa tur públiko, spesialmente hóbennan, i un di karakter mas profeshonal-sientífiko.
5- Traha i publiká un registro ekshoustivo di tur artefakto i elemento di kultura spiritual ku Juliana i Brenneker a kolekshoná, deskribí i trata huntu ku nan splikashon. Inbestigá posibilidat pa traha di e material akí un Dikshonario etnológiko di Kòrsou.
6- Analisá, deskribí i publiká tokante e kolekshon di potrèt di Juliana/Brenneker.
7- Analisá, deskribí i publiká tokante grabashonnan oudio di Ban Bèk, Sòpitu Kultural, Mei ora chikí ku... di Juliana.
8- Analisá, deskribí i publiká tokante e grabashonnan vidio di Nos Tera di Juliana/Brenneker.
9- Monta un eksposishon (ambulante) di Elis Juliana: su filosofia, bida i trabou. Hiba e eksposishon skolnan, sentronan di bario, otro islanan di Antia i Aruba, otro paisnan.
10- Duna tayernan di inbestigashon pa pueblo, a base di medionan popular, pa fomentá e konvikshon ku tá posibel pa pueblo rekonstruí su historia kontinuamente a base di su mes forsa i den kolaborashon ku otro paisnan di region.
11- Traha inventario di figuranan klave, modelo òf representativo riba diferente tereno di bida ku Juliana a identifiká komo tal; skirbi i publiká nan historia.
12- Elaborá temanan konkreto ku ta resaltá den historia di pueblo den forma di estudionan breve ku por sirbi pa konosé historia i material di estudio mas aleu.
13- Transkribí i pone disponibel pa públiko kontenido di kantikanan di kolekshon Zikinzá huntu ku informashon relevante korespondiente.
14- Analisá kontenido dje entrevistanan ku grandinan i publiká esaki den vershonnan popular i sientífiko.
15- Forma un plataforma di rekonosementu pa Juliana konsistiendo di instanshanan manera Biblioteka Públiko, Ministerio di Edukashon, Archivo Nashonal, Museo Nashonal di Arkeologia i Antropologia, Kas di Kultura, Universidat Nashonal i di un representashon di komunidat pa huntu otorgá título di doctor honoris causa na Elis Juliana komo rekonosementu dje pueblo akí pa Reskatadó Mayó di kultura di Kòrsou.
16- Formalisá e plataforma via dekreto gubernamental sentral i insular pa den futuro por doktorá otro persona ku meresé esaki tambe i saka asina rekonosementu di grandinan di komunidat fo’i ambiente di arbitraridat.
17- Traha inventario sentral di institutonan di kultura lokal i nashonal: UNA, Biblioteka, Archivo, Museo(nan), Boneiru i Isla Riba i pone esaki riba un website spesial: (www.herensiakultural.an). Pèrkurá pa komunidat haña sa dje sitio akí. Stimulá uzo di dje entre hóbennan tambe.
18- Hasi inbestigashon mas aleu pa konektá trabou di Juliana ku estudionan paralelo den Karibe, kaminda historia i formashon di pueblo a konosé desaroyonan paresidu di (de)kolonisashon.
19- Instituí den e plataforma menshoná ariba Premio Nashonal di Kultura, otorgá tur aña na destakadonan riba tereno di promoshon, desaroyo, estudio, inbestigashon i difushon di kultura nashonal riba un base konstante, emansipatorio, demokrátiko i independiente. Yama e premio, Premio Nashonal di Kultura Elis Juliana.
20- Kambia nòmber di NAAM den Museo Nashonal di Arkeologia i Antropologia Elis Juliana òf Museo Nashonal di Arkeologia i Antropologia Juliana-Brenneker.
21- Publiká un seri di monografia tokante kultura, dirigí riba komunidat engeneral i spesialmente riba edukashon / enseñansa i hóbennan.
22- Nombra e úniko skol sekundario públiko di Kòrsou, Skol sekundario Elis Juliana.
23- Ofresé gobièrnu insular i sentral un plan elaborá pa inkluí trabou di Juliana/Brenneker den kuríkulo di henter enseñansa: di formashon básiko te universidat.
24- Promové invento di figuranan popular manera Ompi Elis i Wazo komo pasadónan di (in)formashon pa restablesé e kultura akí di pueblo.

OPI, e palabra Lucha pa Independensha ta den henter Karibe i mundu. Pa un pueblo bira Independiente e mester di un preparashon. Mi no ta sabio, ni ekonomista, ni polítiko.
Mi mester por yuda, mustra pueblo kon e mes ta. Mi a kuminsá mustra selashi di pueblo den un forma algu humorístiko. Simbolismo: un mukel ku ta klaba un wei (tipo di beitel JC) riba tapa di kabes di nos komunidat (portada OPInan JC). Si bo ripará bon, e punta dje beitel ta dobla, pasobra kabes di pueblo ta duru. Loke mi ke bisa den komunidat, no ta tur bia e ta aseptá (Hector Rosario den entrevista televisá di Bureau Cultuur & Opvoeding ku Juliana 1985).

OUTO TRIBUTO Bayendo mi ta.
No tin nodi’ ansha.
Tur kos ta reglá.
Mi mes a papia
ku folester delantá
pa no kanta mi salida
den forma antikuá.
Anunsiá bon kla
na mi lenga simpel
sin romantisismo:
“Shonnan, a yega ora
pa nos hisa e malora
pareu pa bai but’é
kaminda Kompa Nanzi i Kompa Cha Tiger
ku tur trankilidat
lo echa kuenta kuné!”

Elis Juliana aprel 2003